Үөрэх дьыла са5аламмытыгар детсаппыт аана аьыллан оҕолору үөрэ көрүстэ, .биһиги федеральнай государственнай үөрэх стандарт ирдэбилинэн хас биирдии оҕо бары өттүнэн сайдыытын болҕомтоҕо ууран, аныгылыы сайдар эйгэни хааччыйбыппыт.
Бастакы кэлбит нэдиэлэлэригэр оҕолор детсакка ханнык идэлээх үлэһиттэр үлэлииллэрин, толору ааттарын, үлэлэригэр ханнык туттар тэриллэринэн тутталларын кэпсээтилэр.Детсад дьиэтэ архитектура биир көрүҥэ буоларын,Харитонов купеһа туттарбытын туһунан билистилэр, конструктарынан детсады үтүгүннэрэн оҥордулар , ылыммыт билиилэрин оҕолор “Мин детсадым” диэн брейн ринга чиҥэттибит.
Биһиги оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолорбут сайыҥҥы сынньалаҥнарын, төрөппүттэрин кытта сир астаабыттарын,балыктаабыттарын, оттообуттарын, кыстыкка бэлэмнэммиттэрин, куорат уонна тыа дьонун олоҕун-дьаһаҕын араарбытын, айылҕа уратытын, Сахабыт Сирин киин куоратыгар дьоллоох Дьокуускайга баран биллиилээх сирдэрин, архитектуратын, оҕо-аймах оонньуур сирдэрин туһунан хас биирдии оҕо бэйэтин сынньалаҥын, үлэтин сиһилии ситимнээн кэпсээтэ.
“Сардаана” детсад Бүлүү куоратын киинигэр турар буолан музейдар, тэрилтэлэр, сквердар, площаттар чугастар, ол курдук оҕолору сыаллаан-соруктаан экскурсияҕа, дьаарбата илдьэ сылдьарбытыгар бастатан туран суолга сэрэхтээх буолууну, суол быраабылатын, бэлиэтин, светофор сүрүн оруолун хатылаатыбыт, билиһиннэрдибит уонна Бүлүү куоратыгар турар светофорга баран ыраахтан туран оҕолор ылыммыт билиилэрин чиҥэттилэр .
Оҕолорго суолга сэрэхтээх буолууну ырытыһан баран, күһүҥҥү айылҕа араас өҥүнэн оонньуур, от-мас хагдарыйар, мутукча саһаран көмнөх буолан тохтор, үөн-көйүүр аҕыйыыр диэн көрдөрөрбүтүгэр , быһаарарбытыгар сыаллаан-соруктаан Бүлүү куоратын олохтоохторо сынньанар сиригэр пааркаҕа дьаарбайа барбыппыт.уонна хас биирдии оҕо гербарий , туораах арааһын хомуйбута. Детсаппыт тиэргэнигэр оҕолор ханнык үүнээйилэр-оттор мастар, дьүһүннэрин сэбирдэхтэр уратыларын бэйэлэрэ булан быһаарбыттара, булбут гербарийдарынан, туораахтарынан инники ылбыт сатабылларын туһанан оҥоһуктары оҥорбуттара.
Күндү көмүс күһүммүтүн көрсөрбүтүгэр айылҕа биэрбит материалыттан оҕо уонна төрөппүт диэн үлэҕэ араас, интэриэһинэй оҥоһуктары оҥорон аҕалбыттара. Көмүс күһүммүтүн түмүктүүрбүтүгэр детсад үрдүнэн” Көмүс күһүн”диэн утренникка биһиги оҕолорбут ырыа-ыллаан дьиэрэттилэр, үҥкүүлээн көрдөрдүлэр хас биирдии төрөппүт дьаармаркаҕа көхтөөхтүк кытынна.
Көмүс күһүҥҥэ кытталларыгар оҕо дьиэ кэргэнэ күүс-көмө, төрөппүттэрэ тирэх буоллулар диэн остуол тула оҕолору кытта кэпсэтии барда. Оҕо чугас дьонун дьиэ кэргэн төрдүн – ууһун, толору аатын, ханна үөрэнэрин үлэлиирин билиэхтээх диэн кэпсэтии кэннэ “Төрүччэ маһын” о5олор уруһуйдаатылар. Дьонун кытта эйэҕэстик сыһыаннаһыахтаах, кырдьаҕаһы убаастыахтаах, дьиэ кэргэҥҥин кытта хардарыта көмөлөсүһүү үчүгэй быһыы диэн өс хоһооннорунан, остуоруйалар нөҥүө оҕолор билиилэрин чиҥэттибит.
Аан дойдутаа5ы “Кыргыттар күннэригэр” кыргыттар хамаанданнан арахсан күрэхтэстилэр: бастакы түһүмэххэ бэйэлэрин билиһиннэрии, иккискэ оҕуруону түргэнник хомуйуу, үһүскэ кукуланы таҥыннарыы, төрдүскэ сибэккии кырыйыы буолла. Хас биирдии хамаанда түргэн-тарҕан, бэйэ бэйэлэрин кытта ситимнээхтик үлэлээн хамаандалар тэҥ очукуону ылан күрэхтэһиигэ тэҥнэстилэр. Уолаттар кыргыттартан кистээн аппликацияннан оҥорбут открыткаларын “Кыргыттар күннэринэн” диэн тутан турар суруктарын хаартыскаҕа таһаартаран оҥорбут открыткаларыгар сыһыараннар бэлэх ууннулар ырыа ыллаатылар, хоһоон аахтылар.
2016 сылга Бүтүн Арассыыйатааҕы Ийэ күнүн сэтинньи 27 күнүгэр бэлиэтиэхпит. Ийэ киһи социальнай сүрүн өйдөбүлүн (оруолун) үрдэтэр соруктаах Ийэ күнүн бырааһынньыга дойдуга 1998 сылтан бэлиэтэнэр. Онтон, Өрөспүүбүлүкэбитигэр 1993 сыл алтынньытыттан, Сахабыт сирин бастакы бэрэсэдьиэнэ Михаил Ефимович Николаев көҕүлээhининэн, Ийэни чиэстээһин үтүө үгэһэ олохтоммута.
“Дьиэ кэргэн -ийэттэн турар” диэн ийэлэргэ аналлаах декадабытын саҕалаабыппыт.
Ийэлэрбит үс бөлөххө арахсыбыттара бастакы бөлөх “Кэнчээри», иккис “Сиибиктэ”, үһүс «Чэчир» биирдии бөлөххө аҕыстыы ийэ киирбитэ.Бөлөх аайыттан оҕолоругар кукла таҥаһын, айылҕа эйгэтигэр оҥоһууктары, дорҕооннорго презентация, лэпбуктары, мастер кылааһы уонна волонтерскай көмөнү оҥордулар. Бэйэлэрин бөлөхтөрүттэн биирдии ийэ биирдии көмөнү оҥордо.
Мастер кылааска үс амарах ийэлэрбит Любовь Константиновна, Анна Дмитриевна, Мария Васильевна (Яковлева) бэйэлэрин материалларынан хаартыска угар рамкалары оҕолору үс бөлөххө арааран баран оҥоттордулар.Оҕолор интэриэһиргээн, кичэйэн, кыһаллан,урут ылбыт билиилэрин-сатабылларын туһанан ис дууһаларынан оҥордулар.
Волонтерскай көмөҕө сайдам-сайаҕас санаалаах ийэлэрбит Мария Васильевна, Надежда Николаевна, Аита Михайловна кэлэн оҕолорго дьарык(НОД) ыыттылар.
Мария Васильевна (Тихонова) оҕолорго А уонна О дорҕооннору хатылаттарда, дорҕооннор тыл хайа өттүтүгэр туралларын билиһиннэрдэ, уһун уонна кылгас дорҕооннору быһаарда, А уонна О дорҕооҥҥо хартыынканнан тыллары булларда. Оҕолор Мария Васильенаны болҕойон иһиттилэр, хас биирдии сорудаҕын сөптөөхтүк толордулар, биирдиилээн уонна бөлөҕүнэн үлэни ыытта, физкультминуткалатта. Мария Васильевна, ыыппыт дьарыгын сыалын-соругун ситистэ.
Надежда Николаевна, оҕолорго чыыһыла састаабын хатылаттарда демонстрационнай материалынан саҥа чыыһыла састаабын билиһиннэрдэ уонна хас биирдии оҕоҕо фишкалары оҥорон аҕалан биирдиилээн үлэни оҥоттордо, уоҥҥа дылы чыыһыланы төттөрү аахтарда. Оҕолорго физкультминутка оҥотторон баран толкуйдуур дьоҕурдарын сайыннарар сорудахтары толоттордо. Надежда Николаевна, тематын толору арыйда.
Аита Михайловна, оҕолортон билигин ханнык дьыл кэмэ буоларын ыйытыытыттан саҕалаата, хас биирдии дьыл кэмэ уратытын, айылҕа уларыйыытынан дьон-сэргэ олоҕо-дьаһаҕа, үлэтэ уларыйар диэн кэпсээтэ. Оҕолортон демонстрационнай материалынан ыйдары ыйыталаста, оҕолор турар бэрээдэктэринэн эттилэр,физкультминутка кэннэ нэдиэлэ күннэрин хатыылаатылар, ханнык нэдиэлэ күнүгэр ханнык дьарыктар уонна кружоктар буолалларын, ханнык суукка кэмигэр оҕолор тугу гыналларын туһаайан ыйталаһан биллэ. Аита Михайловна, оҕолор билиилэрин чиҥэттэ.
Аламаҕай ийэлэрбит Айталина Афанасьена, Розалия Анатольевна, Людмила Прокопьевна куклаларга дьыл кэмнэринэн таҥас тигэн аҕалбыттара.
Үтүөкэн ийэлэрбит, айылҕа эйгэтин оҥоһуктарыгар Алина Руслановна, оҕолорго айылҕа халандаарын үс А3 форматы холбоон оҥорбут, бастакытыгар дьыл кэмнэрин, иккиһигэр айылҕа туругун кэтээн көрөн сиэптэргэ угуу. Үһүскэ ыйдарынан уларыйа сылдьар гына анаан сиэп оҥорбут. Ирина Валерьевна айылҕа халандаарыгар нэдиэлэ күннэрэ, суукка кэмин күн аайы кэтээн көрөн бэлиэтииллэригэр анаан оҥорон аҕалбыт.
Осипова Наташа аҕата Георгий Дмитриевич «Халандаар моделын”Т.Д.Рихтерман дьааһыгын оҥорбут.
Эйэ5эс ийэлэрбит Фекла Прокопьевна, Варвара Алексеевна,Иванна Николаевна тыл ханнык дорҕоонтон тахсар хартыыналары булаттаан презентация оҥорон аҕаллылар.
Иһирэх ийэлэрбит Лилияна Юрьевна « Мин куоратым-Бүлүү”, Александра Николаевна “Сир аһа”, Иванна Васильевна “Бүлүү үүнээйитэ”, Марианна Егоровна “Бүлүү өрүһүн балыктара” , Марисабель Анатольевна “Ойуур кыыллара”, Айина Филипповна “Таҥас материаллара” диэн темаларынан оҕолорго анаан лэпбук оҥорон аҕалбыттара. Лэпбукка киирбиттэрэ дидактическай оонньуулар, лото, таабырыннар, раскраскалар, пазыллар,паараларын булуу.
Оҕолор ийэлэригэр анаан “Фонтан” открытка оҥорбуттара, Ийэ скверыгар баран экскурсиялаан кэлбиттэрэуонна “Ийэ күнүнэн эҕэрдэлиибит”- диэн суругу тутан хаартыскаҕа түспүттэрин таһаартарбыппытын кэннэ оҥорбут хаартыска рамкаларыгар укпуттара.
Алтынньы 18 күнүгэр ийэлэрбитигэр анаан утренникпытын ыыттыбыт, хас биирдии ийэ тахсан күрэххэ оҥорбут оҥоһууктарын, мастер кылааһы, презентацияны , волонтерскай көмөнү туох сыаллаан-соруктаан оҥорбуттарын кэпсээтилэр, оҕолорбут ийэлэригэр ырыаларын бэлэхтээтилэр, хоһооннорун ааҕан иһитиннэрдилэр.
Бөлөҕүнэн күрэххэ дьүүллүүр сүбэннэн Фатина Гаврильевна детсад психолога, Наталья Викторовна ДО 2 курсун студентката уонна Анна Николаевна педагогическай үлэ бэтэрээнэ үлэлээтилэр. Уопсай түмүгүнэн «Кэнчээри” хамаандата кыайда. Ийэлэрбитигэр уонна дьүүллүүр сүбэҕэ ба5арыа этибит киил мас курдук кытаанах доруобуйаны, чэгиэн туругу, үгүс үөрүүнү. Баҕа санааҕыт барыта барҕара туолуохтун!
Анна Николаевна, бэйэтин творческай үлэтин аҕалан выставкалаата уонна төрөппүттэргэ кэпсээтэ.
Анна Николаевна, выставкатын түмүктүүр күнүгэр оҕолорго живопись, скульптура, графика ойуулуур-дьүһүннүүр искусство көрүҥнэрэ диэн чиҥэтэн биэрдэ. Биирдии көрүҥ туһунан сүрүн өйдөбүлү ылар, уратытын быһаарда. Пейзаж, портрет, натюрморт, тематическай хартыына ойуулуур-дьүһүннүүр искусство жанрдара диэн чиҥэттэ. Живопиһы кырааска арааһынан, харандааһынан; скульптураны пластилинынан, туойунан, тааһынан, бетонунан, тимиринэн, маһынан оҥороллор диэн оҕолорго көрдөрдө.
Ойуулуур — дьүһүннүүр искусство айымньыылара араас ньыманан оҥоһуллаллар диэн
өйдөбүлү биэрдэ. Живопись киистэнэн ойууланаллар: скульптура мэһийиллэн, сыбаан, чочуйуллан оҥоһуллар диэн өйдөбүлү биэрдэ уонна түмүккэ киистэннэн эбэтэр туойунан талан ылан оҥороллоругар о5олор бэйэлэрэ туой материалы талан ылан туойунан кытыйа оҥордулар. Анна Николаевнаҕа биһиги бөлөх аатыттан махталбытын тиэрдэбит уонна баҕарабыт кытаанах доруобуйаны, чэгиэн туругу! Чугас дьоҥҥут сылаас сыһыаннара, дьон сэргэ ытыктабыла эһигитини мэлдьи арыаллаатыннар, үтүө баҕа санааҕыт туола турдуннар!
Сомоҕолоһуу күнүгэр аналлаах декадаҕа оҕолор казактар олохторун-дьаһахтарын, туттар-сэбиргэллэрин, таҥастарын-саптарын, хамсаныылаах оонньууларын тустарынан слайдынан, кинигэлэринэн билистилэр рефлексия5а оонньоотулар, уруһуйдаатылар, аппликациялаатылар.
«П.Х.Староватов” аатынан музейга тиийэн оҕолор Бүлүү куоратын казактар олохтообуттарын, казактар олохторун-дьаһахтарын, дьиэлэрин-уоттарын тустарынан болҕойон иһиттилэр.
.. Түмүктүүр күммүтүгэр оҕолорго Бүлүү куоратын казактар хамандаатыттан Атаман- Попов Георгий Сергеевич, староста- Жиркова Наталья Макарьевна, урядник- Софронеев Александр Андреевич кэлэн ыалдьыттаатылар, Бүлүүтээҕи казактар тустарынан видеоролик көрдөрөн сиһилии кэпсээтилэр, оҕолор ыалдьыттары болҕойон, интэриэһиргээн, умсугуйан, кэрэхсээн олорон иһиттилэр, оҕолор казактар тустарынан ылыммыт билиилэрин “Ыйытыыга эппиэт» диэн оонньууга чиҥэттилэр. Наталья Макарьевна, оҕолорго ырыа ыллаан дьиэрэтэн иһитиннэрдэ, кэлбит ытыктабыллаах ыалдьыттарбытыгар оҕолор казактарга аналлаах хоһооннорун , ырыаларын бэлэхтээтилэр, үҥкүүлэрин көрдөрдүлэр. . Бүлүү куоратын казактар хамандаатыттан Атаман- Попов Георгий Сергеевич, староста- Жиркова Наталья Макарьевна, урядник- Софронеев Александр Андреевич кэлэн ыалдьыттаабыккытыгар махтанан туран, ба5арыа этибит тус бэйэ5ит уонна дьиэ кэргэҥҥит доруобай, чэгиэн-чэбдик буоллуннар, үтүө баҕа санааҕыт туоллуннар. Баҕа санаа бастыҥын, ыра санаа ырааһын аныыбыт!
Музыка эйгэтигэр аналлаах декадаҕа Бүлүүтээҕи “Солнышко “ детсакка “Музыка эйгэлээх дьиэ кэргэн “ диэн улууснай күрэхтэһиигэ “Сардаана” детсад чиэһин көмүскээн Афанасьевтар дьиэ кэргэнэ 3 миэстэни ыллылар. “Сардаана” детсад Афанасьевтар дьиэ кэргэнигэр ба5арыа этибит эһиги олоххутугар үөрүү-көтүү, дьол-саргы тосхойдун. Санаабыккыт барыта сатанан, айылҕаттан бэриллибит дьоҕургут өссө тобуллан, уһаан, кэҥээн дириҥээн истин. Хатыҥ мас удьурҕайын курдук кытаанах доруобуйаны!
